Η δημοκρατική διαδικασία ανάδειξης πολιτικών ηγεσιών στηρίζεται στην παραδοχή ότι οι πολίτες (στην πλειονότητα τους, τουλάχιστον) είναι σε θέση να αναγνωρίσουν τον καλύτερο υποψήφιο.
Όμως ένα ολοένα και περισσότεροι ερευνητές, επιβεβαιώνουν μία πτυχή της ανθρώπινης ψυχής που φαίνεται να διαψεύδει αυτή την έννοια, και αντ ‘αυτού να αποκαλύπτει ότι οι δημοκρατικές εκλογές τελικά παράγουν μέτριες ηγεσίες και κατ’ επέκταση μέτριες πολιτικές.
Η τελευταία σχετική έρευνα, με επικεφαλής τον David Dunning, ψυχολόγο στο πανεπιστήμιο Cornell, δείχνει ότι οι «αδαείς» δεν είναι εγγενώς σε θέση να κρίνουν την επάρκεια των άλλων ανθρώπων, ή την ποιότητα των ιδεών τους. Για παράδειγμα, εάν οι άνθρωποι δεν έχουν εμπειρία στη φορολογική μεταρρύθμιση, είναι πολύ δύσκολο για αυτούς να εντοπίσουν τους υποψηφίους που είναι πραγματικά ειδικοί. Στερούνται απλά τα πνευματικά/εκπαιδευτικά εργαλεία που απαιτούνται για να κάνουν ουσιαστικές και σωστές επιλογές.
Ως εκ τούτου, κανένας όγκος πληροφορίας ή γεγονότων σχετικών με τις πολιτικές προτάσεις των υποψηφίων δεν φαίνεται να είναι αρκετός να παρακάμψει την εγγενή αδυναμία πολλών ψηφοφόρων να αξιολογήσουν με ακρίβεια τους υποψήφιους.
Επιπλέον, «πολύ έξυπνες ιδέες θα είναι δύσκολο για τους ανθρώπους να υιοθετηθούν, επειδή οι περισσότεροι άνθρωποι δεν έχουν την πολυτέλεια να αναγνωρίσουν πόσο καλή είναι μια ιδέα», αναφέρει ο Dunning στο Life’s Little Mysteries.
Αυτός και ο συνάδελφός, Τζάστιν Κρούγκερ, μέχρι πρότινος μέλη του Cornell και πλέον του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, έχουν αποδείξει ξανά και ξανά ότι οι άνθρωποι τρέφουν αυταπάτες όταν πρόκειται για τις πνευματικές δεξιότητές τους. Οι ερευνητές είτε όταν δοκιμάζουν την ικανότητα των ανθρώπων να αξιολογήσουν την κωμικότητα των αστείων, την ορθότητα της γραμματικής, ή ακόμα και τις επιδόσεις τους σε ένα παιχνίδι σκακιού, έχουν διαπιστώσει ότι οι άνθρωποι πάντα αξιολογούν τις επιδόσεις τους «άνω του μέσου όρου» – ακόμη και αν οι άνθρωποι που συμμετείχαν στην πραγματικότητα είχαν επιτύχει στην πραγματικότητα πολύ χαμηλά σκορ.
Είμαστε το ίδιο «ανίκανοι» να κρίνουμε ορθά τις ικανότητες των άλλων, όπως και για τους ίδιους μας τους εαυτούς. «Στο βαθμό που είμαστε “ανίκανοι”, είμαστε και χειρότεροι κριτές της ανικανότητας σε άλλους ανθρώπους» δήλωσε ο Dunning. Σε μία μελέτη, οι ερευνητές ζήτησαν από μαθητές να βαθμολογήσουν κουίζ γραμματικής. «Βρήκαμε ότι οι μαθητές οι οποίοι δεν είχαν αποτύχει στο εν λόγω τεστ, έδωσαν και πιο ανακριβή βαθμολογία». Ουσιαστικά, δεν αναγνώριζαν τη σωστή απάντηση, ακόμα και όταν την έβλεπαν.
Ο λόγος για αυτό το φαινόμενο είναι απλός: «Αν έχει κανείς κενά στις γνώσεις του σε ένα συγκεκριμένο πεδίο, τότε δεν είναι σε θέση να αξιολογήσει τα δικά του κενά ή τα κενά των άλλων», δήλωσε ο Dunning. Περιέργως όμως, σε αυτά τα πειράματα, οι άνθρωποι τείνουν ευκολότερα και ακριβέστερα να συμφωνήσουν για το ποιοι σημειώνουν τις χειρότερες επιδόσεις, ενώ αποτυγχάνουν να αναγνωρίσουν εκείνους με τις καλύτερες επιδόσεις.
Οι πραγματικά αδαείς άνθρωποι είναι δυνατό να είναι οι χειρότεροι κριτές των διαφόρων υποψηφίων και ιδεών, δηλώνει ο Dunning, ωστόσο όλοι μας «πάσχουμε» από κάποιο βαθμό τύφλωσης που απορρέει από την προσωπική μας έλλειψη τεχνογνωσίας.
Ο Mato Nagel, ένας κοινωνιολόγος στη Γερμανία, εφάρμοσε πρόσφατα τις θεωρίες των Dunning και Kruger σε μία προσομοίωση δημοκρατικών εκλογών σε υπολογιστή. Το μαθηματικό μοντέλο του για την εκλογή, υπέθεσε ότι ηγετικές ικανότητες των ψηφοφόρων διανέμονταν σε μια καμπύλη σε σχήμα καμπάνας – μερικοί ήταν πραγματικά καλοί ηγέτες, κάποιοι, πολύ κακοί, αλλά οι περισσότεροι ήταν μέτριοι – και ότι κάθε ψηφοφόρος δεν ήταν σε θέση να αναγνωρίσει τις ηγετικές ικανότητες ενός πολιτικού υποψηφίου, κρίνοντάς τες καλύτερες από τις δικές του. Όταν μια τέτοια εκλογή προσομοιωνόταν, οι υποψήφιοι των οποίων οι ηγετικές ικανότητες ήταν μόλις ελαφρώς καλύτερες από το μέσο όρο πάντα κέρδιζαν.
Ο Nagel κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι δημοκρατίες σπάνια ή ποτέ δεν εκλέγουν τους καλύτερους ηγέτες. Το πλεονέκτημά τους απέναντι σε δικτατορίες ή άλλες μορφές κυβέρνησης είναι απλώς ότι «εμποδίζουν μία σημαντική μείωση του μέσου όρου των υποψηφίων από το να γίνουν ηγέτες».
Αυτό λοιπόν είναι ένα άρθρο το οποίο διάβασα και η αλήθεια είναι μέχρι ένα σημείο με έβαλε σε σκέψεις. Από τη μία όντως αν το καλοσκεφτεί κανείς υπάρχει μία κάποια αλήθεια, μιας και όντως δεν μπορούμε να είμαστε παντογνώστες -τουλάχιστον όχι ακόμα- ώστε να μπορούμε να είμαστε σε θέση να αξιολογούμε τις διάφορες εξαγγελίες και προτάσεις των εκάστοτε πολιτικών, εκτός και εντός Ελλάδος.
Από την άλλη όμως την σήμερον ημέραν οι περισσότεροι Έλληνες πολίτες έχουν τελειώσει κάποιο Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα, που κανονικά θα έπρεπε να τους έχει εφοδιάσει αν μη τι άλλο με κάποια είδους κριτική σκέψη. Οπότε ίσως είναι απορίας άξιο(;) πώς γίνεται και στην πολιτική σκηνή εδώ και τόσα χρόνια βλέπουμε τα ίδια και τα ίδια πρόσωπα, τα οποία με τις δικές μας ευλογίες ή διαφορετικά τις δικές μας ψήφους συνεχίζουν και εργάζονται για το καλό(;) της χώρας.
Κάθε μέρα αρχίζουν πλέον και ξεσκεπάζονται διάφορα «σκάνδαλα», δημόσιοι υπάλληλοι με παχυλούς μισθούς, με 6ψήφιους τραπεζικούς λογαριασμούς, μίζες, στημένοι διαγωνισμοί, επιδόματα σε ανύπαρκτους ανθρώπους, περιοχές της Ελλάδος που πρέπει να είναι καταραμένες αλλιώς δεν εξηγείται πώς μπορεί να είναι οι κάτοικοί τους τυφλοί, κουτσοί και με νοητικά προβλήματα που έχριζαν οικονομικής βοήθειας μέσω ειδικών επιδομάτων φυσικά. Τα ασφαλιστικά ταμεία και οι γιατροί να χορεύουν τον τρελό χορό της μίζας και της αλόγιστης συνταγογράφησης φαρμάκων, δηλητηριάζοντας τελικά τους οργανισμούς των ασθενών. Νοθείες σε καύσιμα, φοροδιαφυγή και δεν αναφέρομαι στον μικρομεσαίο που δεν έκοψε μία απόδειξη, για τη χοντρή φοροδιαφυγή που γίνεται σε μεγάλες εταιρείες, σε γνωστούς τουριστικούς προορισμούς, στους τραγουδιάρηδες και τραγουδιάρες που ακόμα και στις δήθεν φιλανθρωπικές συναυλίες προσπαθούν να βγάλουν από τη μύγα ξύγκι.
Και σε όλα αυτά να βγαίνουν οι ίδιοι πολιτικοί που τόσα χρόνια προσπαθούν να καταπολεμήσουν αυτήν την διαφθορά, αυτήν την ασυδοσία, μία κατάσταση που πλέον έχει καταντήσει ανιαρή, βαρετή, γελοία, τουλάχιστον για μένα. Όλα αυτά τα χρόνια όμως, που υποτίθεται ότι είχαμε δημοκρατία, δίχως να επιθυμούσα να έχουμε κάτι χειρότερο, αλλά δεν σημαίνει ότι δεν θα πρέπει να θέλω να είχαμε και κάτι καλύτερο, δεν νομίζω ότι οι άνθρωποι που έριχναν την ψήφο τους ψήφιζαν τους λάθους ανθρώπους μόνο και μόνο επειδή δεν ήξεραν ή δεν ήταν σε θέση να αξιολογήσουν, αλλά επειδή πέραν του ότι κάποια αποσκοπούσαν να βολευτούν με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, είχαν καταντήσει την πολιτική σαν έναν ποδοσφαιρικό ματς, με τους οπαδούς και να φωνάζουν συνθήματα για τους παίκτες δίχως στην πραγματικότητα να τους νοιάζει για το πόσο καλή μπάλα παίζουν.(Σημείωση: Βέβαια και στο ποδόσφαιρο έχουμε στημένα παιχνίδια)
Οι περισσότεροι κάθονταν μπροστά από μία τηλεόραση, με τα άκομψα τηλεοπτικά παράθυρα και τους εξίσου άκομψους εκπροσώπους από τον οποιοδήποτε χώρο ή αλλιώς κάθε καρυδιάς καρύδια, να κάθονται να επιδίδονται σε κοκορομαχίες και τους τηλεθεατές που όντας απαθείς στην γενικότερη πολιτική τους ζωή, πλην κάποιων οικογενειακών μαζώξεων και εορτών, όπου μίλαγε το κρασί και όχι η λογική, να κάθονται να μουτζώνουν το χαζοκούτι.
Τελικά είμαστε καταδικασμένοι να ζούμε σε αυτό το σύστημα και δεν το λέω με την «αριστερή» έννοια, μιας και εκείνοι μέρος του συστήματος είναι, αλλά δεν θα επεκταθώ στις παραληρητικές συζητήσεις η κακιά δεξιά ή κακιά αριστερά και πάει λέγοντας. Πραγματικά δεν έχει καμία πολιτική χροιά η τοποθέτησή μου.
Το σημαντικότερο λοιπόν κατά την γνώμη μου είναι η παιδεία και όχι απαραίτητα η μόρφωση, γιατί αν κάποιος έχει κάποιου είδους παιδεία και λογική, θα κοίταζε να προωθήσει ανθρώπους που κάτι έχουν να πουν πραγματικά ή μάλλον που κάτι θα καταφέρουν να κάνουν και δεν θα μείνουν στα λόγια. Αλλά ποιοι είναι αυτοί που θα καλλιεργήσουν την παιδεία; Τα σάπια πανεπιστήμια που θα βγάλουν τους σάπιους εκπαιδευτικούς; Υπάρχουν φυσικά και άνθρωποι που πραγματικά θεωρούν λειτούργημα αυτό που κάνουν, αλλά θεωρώ ότι είναι ελάχιστοι, οι περισσότεροι το βλέπουν σαν μία εργασία με λίγες ώρες δουλειάς, πολλές διακοπές και άμα λάχει κάνει κανείς και τα ιδιαίτερα του, τα μαύρα του δηλαδή και όλα μια χαρά.
Δεν είχα δει κανέναν ενήλικα ποτέ να κάνει απεργίες ή να κλείνει ένα δρόμο για να έχουμε μία σωστή παιδεία, για να μην είναι αυτονόητο να «πρέπει» να κάνεις φροντιστήριο για να μπεις στο πανεπιστήμιο και μετά να υπάρχουν και φροντιστήρια για να περάσεις μαθήματα στο ίδιο το πανεπιστήμιο!!! Αυτό δεν είναι ξεφτίλα, αυτό δεν είναι σαπίλα;
Το γνωστό «Μαζί τα φάγαμε» πιθανότητα να περιέχει περισσότερη αλήθεια απ’ όσο πολλοί θέλουν να παραδεχτούν. Εννοείται και μαζί τα φάγαμε, όλοι όσοι δεν είπαμε όχι στον εφοριακό που ήθελα λάδωμα για να μη σε καταστρέψει, στον γιατρό που ήθελε το φακελάκι του για να μην ταλαιπωρείσαι, στον πολιτικό που πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι θα πας να ρίξει την ψήφο σου.
Τελικά μήπως κάνουμε τους χαζούς και αδιαφορούμε και καταχραζόμαστε την δημοκρατία, αντί να κοιτάξουμε να εκμεταλλευτούμε τα οφέλη της και τα καλά της;
Οδυσσέας Μεγαλοοικονόμου
